Kaizen - czym jest i jak działa w polskich firmach

Kaizen przybiera dziś w firmach wiele nazw stosowanych dla zakładowych systemów sugestii. Czasami słysząc ją pierwszy raz możemy nie skojarzyć, że chodzi właśnie o ten element kultury Lean.

Spis treści: Definicja Kaizen / Wdrożenie Kaizen i problemy / Przykładowy program Kaizen / Kaizen w polskiej firmie / Jak stosować Kaizen, na co uważać.

Zobacz także: Wyniki badań stosowania systemów sugestii w firmach

Definicja Kaizen

Kaizen to (tłum. z języka japońskiego [改善]) zmiana na lepsze. W praktyce biznesowej, jest to codzienne poprawianie procesów dzięki zaangażowaniu każdego pracownika firmy. Każde usprawnienie pracy, które prowadzi do zwiększenia bezpieczeństwa, efektywności firmy i jakości pracy jest tzw. kaizenem. Wyrażenie to, w polskich firmach stosujących Lean Management, jest często używane jako zamiennik dla słów: pomysł, sugestia poprawy.

Wdrażanie Kaizen i pojawiające się problemy

Mimo, iż kultura ciągłego doskonalenia przynosi ogromne korzyści dla firmy jak i samych pracowników, nie jest automatycznie przyjmowana przez całą organizację. Korzyści finansowe, zwiększone bezpieczeństwo, możliwości poprawy warunków na stanowisku pracy – okazują się nie być czynnikami wystarczającymi do powszechnego przypatrywania się swojej pracy i usprawniania jej.

Wynika to, z dotychczasowej kultury przedsiębiorstw, która niejednokrotnie będąc kulturą ukrywania problemów, demotywuje pracowników do aktywności i wyróżniania się. To w efekcie, w części przedsiębiorstw, prowadzi do upadku działania Kaizen i zaprzestania stosowania narzędzi Lean wspierających ciągłe doskonalenie.

Do wykształcenia w przedsiębiorstwie otwartości na zmiany i nowej, stabilnej kultury organizacyjnej, potrzebne są lata. Masaaki Imai, który rozpropagował podejście Kaizen na świecie, w wywiadzie dla LeanCenter mówił: "Moja rada jest taka, aby pracować nad tym przez przynajmniej trzy lata. Dopiero wtedy można ocenić rezultaty."

Program Kaizen i zgłaszanie sugestii

Programy zgłaszania pomysłów poprawy przez pracowników są również nazywane programami Kaizen. Podstawą ich działania, jest wytworzenie przez zarządzających otoczenia wspierającego możliwość zgłaszania i wdrażania przez pracowników swoich pomysłów poprawy. Wytworzenie kultury przedsiębiorstwa, w której każdy pracownik przygląda się swojej pracy, neguje status quo i próbuje wraz ze swoimi współpracownikami oraz przełożonymi ułożyć pracę w nowy, bardziej bezpieczny i efektywny sposób. Nieodłącznym elementem Kaizen - jest standaryzacja.

Przykładowy schemat działania Kaizen w polskiej firmie

Zasadą kaizen jest ulepszanie i zmiana na lepsze ciągle toczącego się procesu. Celem wprowadzanych zmian jest: 

•  skrócenia czasu realizacji procesu,
•  poprawa jakości,
•  techniczne zmiany elementów systemu w celu odpowiedniego dostosowywania,
•  redukcja kosztów,
•  stworzenie odpowiednich kryteriów oceny i nagradzania.

Osiąganie tych celów prowadzi do zwiększania efektywności wykonywanej pracy, może wpływać na poprawę ergonomii i bezpieczeństwa pracy.

W praktyce często kaizen przybiera sformalizowaną postać, na który składają się następujące elementy:

1. Powołanie osobnego stanowiska pracy dla osoby nadzorującej program Kaizen.
Dość szeroki zakres obowiązków powoduje że do tej funkcji przyporządkowuje się jedną osobę pracującą na pełen etat. Osoba ta jest odpowiedzialna jest prawie zawsze za szerzenie idei oraz odpowiednie szkolenie pracowników.

2. Wprowadza się formularz dla zgłaszania usprawnień.
Może mieć on formę papierową bądź elektroniczną. Wypełniony wniosek może trafiać do skrzynki kaizen bądz bezpośrednio do osoby odpowiedzialnej za program.

3. Podejmowana jest decyzja o akceptacji wniosku bądź jego odrzuceniu.
Decyzja ta jest zależna od rodzaju wniosku, który może dotyczyć już wykonanego usprawnienia (wtedy jest na ogół decyzja pozytywna). Droga decyzyjna - czy wniosek przyjąć czy nie, może być bardziej rozbudowana i obejmować innych pracowników (najczęściej kierownictwo) obszaru którego dotyczy wniosek. Znane są także przypadki że osoba przyjmująca wnioski nie bierze udziału w ich akceptacji. Decyzję o akceptacji podejmuje np. przełożony osoby składającej wniosek.

4. Proces wprowadzania zaproponowanych w wniosku działań - w przypadku akceptacji wniosku.
Działania te mogą być podejmowane przez: autora wniosku, osobę koordynującą działania kaizen, inne osoby bądź działy przyporządkowane do danych obszarów.

5. Ogłaszanie informacji o przyjętych wnioskach i nagradzanie najlepszych pomysłów.
Często publikuje się tabele bądź inne zestawienia zbiorcze wszystkich pomysłów i zaznacza te, które zostały zrealizowane. W wyborze najlepszych wniosków może brać udział zespół pracowników, który pełni taką rolę w zakładzie.
 

Na co uważać stosując Kaizen

Nie ma złotej metody działań kaizen która sprawdzi się w każdych warunkach. Postawię jednak kilka tez:

•  im więcej osób zaangażowanych w proces wdrożeniowo/ decyzyjny tym dłużej przebiega realizacja pomysłów
•  im dłużej przebiega realizacja poszczególnych pomysłów tym mniej będzie ich zgłaszanych
•  im więcej osób zaangażowanych w proces decyzji o akceptacji pomysłu, tym płytsza będzie analiza wartości pomysłu
•  im większa liczba osób odpowiada za decyzję o nagradzaniu autorów najlepszych wniosków, tym będzie ona bardziej niesprawiedliwa i nieczytelna

Warte przemyślenia są niektóre z działań, jakie towarzyszą polityce kaizen-owej w niektórych firmach. Chodzi mi o wyznaczenie liczby składanych wniosków jako cel dla pracownika bądź działu, oraz o automatyzację nagradzania pomysłów sprowadzająca się do osiągnięcia określonej ich liczby.