Lean Thinking w gimnazjum?! cz.1

W latach 2014-2015 firma LeanQ Team w ramach podejmowanych działań popularyzacji koncepcji Lean Management przeprowadziła projekt we współpracy z dyrekcją i nauczycielami jednego z gdańskich gimnazjów. Celem projektu było sprawdzenie, czy Lean Thinking można i czy warto zaszczepiać już w wieku gimnazjalnym.

Skąd pomysł na Lean Thinking w gimnazjum?

Pomysł kiełkował przez długi okres czasu, kiedy obserwowałam moje dzieci jak w sposób naturalny przejmują ode mnie zachowania Lean Thinking. Mistrzem w tym zakresie okazał się mój syn, który w inteligentny sposób poszukuje wyników jak najmniejszym wysiłkiem. Córka z kolei opanowała prawie do perfekcji 5S i wizualne zarządzanie. Naprawdę wciąż nie mogę uwierzyć, że oni to podchwycili wyłącznie przez obserwacje.

Kolejnym impulsem była rodzinna gra Lean Management podczas, której cała nasza rodzina włącznie z ciotkami, wujkami i dziadkami usprawniała fabrykę kanapek poprzez wykorzystanie pomysłów każdego członka rodziny a także wybranych narzędzi Lean. Zauważyłam podczas gry, że młodzi członkowie mojej rodziny, a także moje dzieci w wieku gimnazjalnym wymyślają takie pomysły, na które dorośli nie są w stanie wpaść. Nawet ja zostałam pokonana przez pokrętną sztukę poszukiwania rozwiązań angażujących jak najmniej czasu i uwagi, a dającą niezwykle efekty!



Pewnego dnia ze szkoły nadeszła prośba o to by rodzice włączyli się w realizację programu wychowawczego szkoły. Przeczytałam program i stwierdziłam, że jest w nim miejsce dla gry symulacyjnej lean management dla wybranej, chętnej do współpracy klasy. Wysłałam opis gry trwającej cały dzień i czekałam na odpowiedź.
Nie czekałam długo! Dyrektor szkoły zaprosił mnie na spotkanie, na którym zaproponował, by przeprowadzić przez grę najpierw nauczycieli, którzy wykażą zainteresowanie udziałem w szkoleniu w dniu wolnym od pracy, a następnie byśmy przeprowadzili grę we wszystkich 7 trzecich klasach.

Wow! To było więcej niż oczekiwałam. Zweryfikowałam swój grafik i w ciągu kilku dni ustaliliśmy plan działania.

Nauczyciele w akcji!

Osiemnastu nauczycieli (20% kadry), reprezentujących podstawówkę i gimnazjum pojawiło się o 9 rano w sobotę na grze Lean Management. Byłam zdziwiona tak dużym zainteresowaniem, ale szybko okazało się, że to co ich zainteresowało to „symulacja”. Chcieli poznać technikę prowadzenia gier symulacyjnych by móc ją wykorzystać do pracy ze swoimi uczniami. I to było coś co mnie naprawdę pozytywnie zaskoczyło. Przez cały dzień dyskutowali między sobą jak technikę gry symulacyjnej przełożyć na geografię, historię, biologię i inne przedmioty.



Ale do rzeczy! Chociaż celem naszego spotkania były:

• Ocena przydatności gry jako formy dydaktycznej;
• Ocena możliwości zastosowania gry o takim poziomie złożoności do pracy z gimnazjalistami;
• Identyfikacji potencjalnej wartości dodanej w pracy z gimnazjalistą,

najciekawszą tego dnia była obserwacja jaką wartość nauczyciele przywiązują do teorii, którą im przedstawiałam, jaką do pracy zespołowej podczas wymyślania rozwiązań dla działań doskonalących, a jaką do działania w ogóle.

I co się okazało?

Nauczyciele zwrócili uwagę, że teorię należy ograniczyć do minimum dając czas na wspólną pracę i realne działanie, ponieważ w ten sposób najłatwiej było im przyswoić wiedzę.

Chętnie pracowali w zespole dyskutując z zapałem i wypracowując rozwiązania, ale… po powrocie na swoje stanowiska wracali do utartych schematów działań lub wdrażali rozwiązania według własnego uznania, a nie tego co chwilę wcześniej ustalili z zespołem. Co ciekawe uzyskiwali postęp w wynikach, jednak jak się okazało część z tych wyników została nieco „pokolorowana”, tak by raporty wychodziły zgodnie z oczekiwaniami. Po tym doświadczeniu szukaliśmy z dyrektorem przyczyn takiego stanu rzeczy i doszliśmy do wniosku, że system pracy w jakim funkcjonują nauczyciele, nie sprzyja rozwojowi właściwych postaw:

• niewiele działań i projektów wymagających pracy kilku nauczycieli, nie pozwala im na rozwijanie umiejętności pracy zespołowej;
• praca indywidualna z prowadzonymi klasami i jednostkowa odpowiedzialność za wysokie wyniki egzaminów końcowych „swoich uczniów” koncentruje ich na osiąganiu wyników wszelkimi dostępnymi metodami, a jednocześnie tworzy przeświadczenie, że są sami z wyzwaniem;
• praca z dużym zespołem uczniów, często trudnym do skoordynowania i zmotywowania wymaga wiary w siebie, swoje przekonania i bycia silnym liderem, co powoduje, że trudno nauczycielowi słuchać innych i korzystać z ich rad czy sugestii.

W kwestii tematu Lean dla gimnazjalistów nauczyciele dali kilka cennych wskazówek:

• Gra to świetne narzędzie pracy z każdym uczniem;
• Gra Lean Management powinna koncentrować uczniów na działaniu ukierunkowanym na cel i pracy zespołowej; uczniowie mają poczuć lean thinking, czyli doskonalenie krok po kroku, bardziej niż zrozumieć jego narzędzia;
• Gra powinna być jak najprostsza w formie i wyzwaniach, by ułatwić percepcję uczniów;
• Gra będzie świetnym narzędziem pomagającym w rozwoju potencjału uczniów, ale także instrumentem do pracy nad problemami występującymi w klasie jako zespole.

Nauczyciele zbudowali też listę wartości dodanych jakie może ich zdaniem wnieść gra Lean Management do ich pracy:

Cele nauczycieli w zastosowaniu symulacji Lean:

• kształcenie umiejętności pracy w zespole w sytuacjach problemowych
• kształcenie umiejętności w zakresie planowania, organizacji pracy przy jednoczesnej elastyczności w zakresie reorganizacji tych działań
• rozumienie znaczenia zasobów ludzkich i nadrzędnej roli człowieka w osiąganiu wyznaczonych celów
• kształtowanie swojego wizerunku jako przyszłego pracownika
• identyfikacja w zakresie typu osobowości i predyspozycji
• kształcenie potrzeb perfekcjonizmu , wydajności , odpowiedzialności
• kształcenie opanowania w sytuacjach stresogennych np. pod presją czasu
• doskonalenie w codziennym planowaniu, poszukiwanie rozwiązań, uproszczeń
• stymulowanie do motywacji i kreatywności
• kształcenie umiejętności szeroko rozumianego zarządzania
• integracja uczniów, budowanie pozytywnej atmosfery w zespole nastawionym na osiągnięcie wspólnego celu
• budowanie pozytywnych relacji nauczyciele – uczniowie
• uzyskiwanie pewności siebie poprzez wykonywanie zadań,
• zmiana relacji w grupie
• czerpanie satysfakcji ze wspólnego poszukiwania rozwiązań problemu,
• czerpanie satysfakcji z osiąganego lepszego wyniku
• możliwość zaobserwowania różnych zachowań i rozwiązywania konfliktów
• uczenie się empatii poprzez reagowanie na potrzeby i dążenia innych,
• dzielenie się wiedzą i negocjowanie ,
• nabywanie umiejętności współpracy w celu jak najlepszego wykonania zadania,
• ułatwienie uczniom startu w gimnazjum poprzez naukę organizacji ich warsztatu pracy;

Problemy uczniów, w rozwiązaniu których wg nauczycieli gra Lean może być cenną pomocą dydaktyczną:

• Nieśmiałość uczniów, brak wiary w siebie i swoje pomysły, niska samoocena,
• Alienacja w grupie, odrzucenie przez grupę
• Mechanizmy obronne (np. techniki unikania działania, przerzucanie odpowiedzialności, utrwalone wzorce zachowań - brak elastyczności, tracenie zainteresowania, nie podejmowanie wyzwań),
• Brak umiejętności organizacji pracy,
• Brak (lub niewystarczająca) umiejętności pracy w zespole przejawiające się nierównym podziale pracy (uczeń niezdecydowany, niezmotywowany, leniwy, zawłaszczający pracę lub podejmujący pracę za innych na ich sugestię - samoutrudnianie).
• Nieumiejętność współpracy ucznia w różnych grupach (losowanie a nie dobieranie się w grupy  spowoduje odkrycie i dostrzeżenie wartościowych cech konkretnych osób = różne zachowania w różnych grupach)
• Brak lub niewystarczająca odpowiedzialność za dany etap lub kilka etapów pracy (uleganie zniechęceniu, brak wytrwałości).
• Brak lub przypadkowa samoidentyfikacja w zakresie dokonywania wyborów, podejmowania decyzji, przewidywania efektów szczególnie długofalowych.
• Brak umiejętności definiowania i nazywania problemów

Tak wyposażona mogłam przystąpić do pracy z 7 klasami i ich wychowawcami. Wybrałam najprostszą grę, jaką mieliśmy w posiadaniu, okroiłam teorię i zmierzyłam się z wyzwaniem związanym z legendą „strasznych gimnazjalistów”...

O tym jak gimnazjaliści podeszli do usprawniania i współpracy pomiędzy grupami, w drugiej części artykułu o zajęciach lean w szkole...